زخم چیست؟
هرگونه گسستگی در انسجام لایه های پوست (اپیدرم، درم و زیر جلد) یا بافت های زیر پوستی با یا بدون ایجاد شکاف به داخل بدن را زخم می گویند که ممکن است با عمق و اندازه های مختلف در هر نقطه از بدن توسط عوامل فیزیکی (برش، جراحی، ضربه، فشار) و یا عوامل شیمیایی ( سوختگی با اسید) ایجاد شود. ترمیم زخم یک فرآیند پیچیده برای بازیابی فرم ها و عملکردهای بافت های آسیب دیده است. این روند به شدت توسط چندین فاکتور رشد و سیتوکین منتشر شده در محل زخم تنظیم می شود. هرگونه تغییری که روندهای بهبودی را مختل کند، آسیب بافت را بدتر کرده و روند ترمیم را طولانی می کند. شرایط مختلفی ممکن است به نقص در بهبود زخم از جمله عفونت ها، بیماری های زمینه ای و داروها، کمک کند.
اما چگونه زخم بهبود می یابد؟
بدن انسان یک ساختار پیچیده و قابل توجه است. روند پویای ترمیم زخم نتیجه همکاری سیستم های مختلف بدن با محصولات مراقبت از زخم مناسب، در جهت ترمیم و جایگزینی بافت های تخریب شده می باشد. هنگامی که پوست آسیب می بیند، بدن ما برای ترمیم بافت های آسیب دیده مجموعه ای خودکار از حوادث را که معمولاً آبشار بهبودی (Cascade of healing) نامیده می شود، به حرکت در می آورد. آبشار بهبودی به چهار مرحله که با هم همپوشانی دارند، تقسیم می شود: هموستاز، التهابی، تکثیر و بلوغ.
هموستاز (Hemostasis)
هموستاز، اولین مرحله بهبودی، با شروع آسیب شروع می شود و هدف این است که خونریزی را متوقف کند. در این مرحله، بدن سیستم ترمیم اضطراری خود، سیستم لخته شدن خون را فعال کرده و سدی ایجاد می کند تا خونریزی را مسدود کند. در طی این فرآیند، پلاکت ها به کلاژن متصل شده و در نتیجه فعال شده و تجمع می یابند. آنزیمی به نام ترومبین نقش مهمی در فرایند لخته شدن بازی می کند.
فاز دفاعی یا التهاب (Inflammatory)
فاز 1 ترمیم زخم مربوط به انعقاد می باشد، فاز دوم که فاز دفاعی یا التهابی نامیده می شود، بر روی از بین بردن باکتری ها و بقایای سلولی متمرکز است و اساساً بستر زخم را برای رشد بافت جدید آماده می کند. در طی فاز 2، نوعی گلبول سفید به نام نوتروفیل برای از بین بردن باکتری ها و از بین بردن بقایای سلولی وارد زخم می شوند. این سلول ها اغلب بین 24 تا 48 ساعت پس از آسیب به اوج جمعیت خود می رسند و پس از سه روز تعداد آن ها بسیار کاهش می یابد. با ترک گلبول های سفید، سلول های ویژه ای به نام ماکروفاژها برای ادامه پاکسازی وارد عمل می شوند. این سلول ها همچنین فاکتورهای رشد و پروتئین هایی را ترشح می کنند که سلول های سیستم ایمنی بدن را به محل زخم جذب می کنند تا ترمیم بافت را تسهیل کنند. این مرحله اغلب چهار تا شش روز طول می کشد و اغلب با Edema (ورم)، Erythema (قرمز شدن پوست)، گرما و درد همراه است.
تکثیر سلولی (Proliferative)
هنگامی که زخم از وجود باکتری ها عاری شد، وارد فاز 3، فاز تکثیر، جایی که تمرکز برای پر کردن و پوشاندن زخم است، می شود .مرحله تکثیر شامل سه مرحله مشخص است: 1) پر شدن محل زخم با سلول، 2) انقباض حاشیه زخم و 3) پوشاندن زخم (اپیتلیزاسیون).
در مرحله اول، بافت دانه ای قرمز رنگ و عمیقی بستر زخم را با بافت همبند پر می کند و عروق خونی جدید تشکیل می شود. در طی مرحله انقباض، حاشیه های زخم منقبض شده و به سمت مرکز زخم کشیده می شوند. در مرحله سوم، سلول های اپیتلیال از بستر یا حاشیه زخم بوجود می آیند و شروع به مهاجرت از طریق بستر زخم به صورت جهشی می کنند تا زمانی که زخم با اپیتلیوم پوشانده شود. مرحله تکثیر اغلب چهار تا 24 روز طول می کشد.
بلوغ (Remodelimg)
در مرحله بلوغ، بافت جدید به آرامی استحکام و انعطاف پذیری پیدا می کند. در اینجا، الیاف کلاژن دوباره سازمان می یابند، بافت دوباره سازی شده و بالغ می شود و به طور کلی افزایش مقاومت در برابر کشش وجود دارد (البته حداکثر مقاومت به 80٪ مقاومت قبل از آسیب دیدگی محدود می شود). مرحله بلوغ از یک زخم تا زخم دیگر بسیار متفاوت است و اغلب از 21 روز تا دو سال طول می کشد. روند بهبود، قابل توجه و پیچیده است. و همچنین به دلیل عوامل محیطی از جمله رطوبت، عفونت و پوسیدگی و عوامل سیستمیک از جمله سن، رژیم غذایی مستعد وقفه است. هنگامی که شرایط برای بهبود مناسب باشد، بدن به روش های شگفت انگیزی برای بهبود و جایگزینی بافت تخریب شده فعالیت می کند.
ترکیبات معمول استفاده شده در ترمیم زخم چیست؟
با توجه به اهمیت گیاهان در ترمیم زخم در بیشتر کرم های ترمیم کننده از گیاهان دارویی مانند مریم گلی (Sage)، آلوئه ورا (Aloe)، چای سبز (Camellia)، گزنه(Nettle) ، و گل همیشه بهار (Calendula) استفاده می شود. اما در کنار استفاده از عصاره های گیاهی که به دلیل متابولیت های ثانویۀ فعال بیولوژیکی مانند فلاونوئیدها، اسیدهای فنولیک و ترپنوئیدها موجب فعالیت های ضدالتهابی، ضدتکثیر، اصلاح کنندۀ سیستم ایمنی، ضد تخریب سلول های عصبی، آنتی اکسیداتیو، آنتی باکتریال، ضد قارچی و ضد ویروسی می باشد، معمولا از سیلیکون برای ترمیم زخم و پوست آسیب دیده استفاده می شود، که موجب افزایش تکثیر سلولی است.
سیلیکون الاستومر چیست؟
سیلیکون نوعی پلیمر مصنوعی است که به دلیل داشتن سیلسیم، هیدروژن و اکسیژن در ساختار خود می تواند حافظ رطوبت در لایه شاخی پوست باشد و با افزایش تکثیر سلولی، روند ترمیم زخم را تسریع کند.
مکانیسم های متعددی برای نحوه تاثیر این ماده ی معدنی (سیلیکون الاستومر) عنوان شده که اصلی ترین آن عبارتند از:
- افزایش دمای سطح اسکار: که باعث افزایش فعالیت کلاژناز (آنزیم کنترل کننده میزان ترشح کلاژن) بافتی می شود.
- تولید الکتریسیته ی ساکن: باعث نظم دهی در ترتیب قرار گرفتن الیاف های کلاژن می شود (چیدمان ساختاری ماتریکس کلاژن)
- کاهش تبخیر سطحی پوست و افزایش رطوبت: مانع خروج رطوبت از پوست و تولید و تکثیر بی رویه ی کلاژن می شود.
کرم ترمیم کننده ژیناژن چگونه موجب ترمیم زخم می شود؟
ویژگی منحصر به فرد کرم ترمیمی ژیناژن استفاده از سیلیکون الاستومر است که موجب افزایش تکثیر سلولی شده و همچنین با استفاده از عصاره پیاز (Onion) موجب تنظیم روند ترمیم شده، از تکثیر بیش از حد سلولی جلوگیری کرده، کلاژن سازی را نیز تعدیل و از این طریق مانع ایجاد اسکار در محل زخم می شود. عصاره های میموزا (Acacia)، کالاندولا (Calendula) و زینک استفاده شده در این کرم موجب کنترل التهاب می گردد. در کرم ترمیم کننده ژیناژن همچنین از عصاره گل ساعتی (Passiflora) که دارای خاصیت ضد حساسیت و ضد التهاب قوی است، استفاده شده است.
مزایای کرم ترمیم کننده ژیناژن
- تنظیم مسیر ترمیم زخم
- دارای خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی قوی
موارد مصرف
زخم های بدون ترشح، سوختگی های درجه یک، جراحی، اپیلاسیون، زخم های مزمن دیابتی